SZTOS (1997)

reż. Olaf Lubaszenko

Debiut reżyserski Olafa Lubaszenki to film w pewnym sensie prekursorski i wiele lat wyprzedzający panujący obecnie boom na kino, którego akcja rozgrywa się w czasach PRLu (m.in. „Wszystko, co kocham”, „Ile waży koń trojański?”, „Dom zły”, „Czarny czwartek”, „80 milionów”), lub które rozlicza „zbrodniarzy” tamtych czasów („Rysa”, „Kret”).

Bohaterami jest dwójka rzezimieszków, do których widz od razu pała sympatią. Można ich śmiało rozgrzeszyć jako idealistów nie godzących się z systemem, a chcących po prostu godnie żyć. Nazwanie ich współczesnymi Robin Hoodami nie byłoby znów takim nadużyciem, gdyby nie to, że rabując bogatych, biednym raczej nie oddawali, no chyba, że za takich uznamy ich samych.

Wzorowani na bohaterach „Żądła” George’a Roya Hilla (zresztą STING nazwano, powstałą na okoliczność realizacji projektu, spółkę producencką Lubaszenko-Pazura-Kolasa) z niezapomnianymi kreacjami Roberta Redforda i Paula Newmana, Synek i Eryk przemierzają północną część Polski kantując przy wymianie walut turystów (głównie z Niemiec i Anglii). Cel przyświeca im jednak większy niż tylko wieść klawe życie. Zamierzają zebrać grubszą gotówkę na sztos, który planują dla Śruby. Śruba to facet prowadzący nielegalne kasyno, który wyrolował wcześniej na 5 tysięcy dolarów Eryka.

Debiutujący w roli scenarzysty Jerzy Komasa zaraził pomysłem Olafa Lubaszenkę, który właśnie planował przesiąść się na fotel reżysera. Mając do dyspozycji niewielki budżet, wsparty przez Komitet Kinematografii i stacje Canal+ oraz Polsat, reżyser zmuszony był na wiele ograniczeń (szczególnie że akcja rozgrywa się na początku lat 70tych, czyli wiadomo – odpowiednie kostiumy, scenografia, plenery). Dzięki temu powstało specyficzne „wydarzenie towarzyskie” obsadzone głównie przyjaciółmi i znajomymi reżysera. Role drugoplanowe bądź epizodyczne grają m.in. Ewa Gawryluk, Leon Niemczyk, Jerzy Kolasa, Agnieszka Sitek, Henryk Bista, Dariusz Kordek, Edward Linde-Lubaszenko, Janusz Józefowicz, Janusz Stokłosa, Przemysław Saleta, Olaf Lubaszenko, Michał Milowicz, Grzegorz Skrzecz, Olaf Deriglasoff. Muzykę do filmu skomponowała formacja Miłość, w skład której wchodził Tymon Tymański i Leszek Możdżer. Na ścieżce dźwiękowej pojawiają się również pastisze Niemena i Nalepy wykonane przez Tymona i Trupy, a także dwa utwory Kazika Staszewskiego („Sztos” i „Gdy Mam co chcę, wtedy więcej chcę”).

A smaczków jest tu znacznie więcej!!! Na początku filmu, w scenie w kasynie z Erykiem wita się autentyczny polski gangster Nikodem Skotarczak. Zasypiający w hotelowym pokoju Synek słyszy dobiegające zza ściany głosy Jana Himilsbacha i Zdzisława Maklakiewicza (pochodzące z filmu „Wniebowzięci” z 1973 roku).

Pisząc te słowa w przeddzień premiery „SZTOS 2″ (Wy czytacie to w chwili, kiedy na moim profilu facebooka jest już jego recenzja) jestem pełen obaw względem kontynuacji. O ile jeszcze „Chłopaki nie płaczą” i „Poranek kojota” znalazły rzesze entuzjastów, o tyle „E=mc2″ i „Złoty środek” traktowałbym raczej w kategorii niewypałów.

Czy powracające po latach ekranowego niebytu bądź twórczego marazmu dwa najbardziej elektryzujące nazwiska polskiego filmu lat 90-tych (Pazura i Linda) sprawią, że wyjdziemy z kin z uśmiechami na twarzach i w poczuciu mile spędzonego czasu?

Bez względu jednak na to czy wybieracie się do kina na „SZTOS 2″ czy też nie, warto obejrzeć „SZTOS 1″.